5 اصل اخلاقی از نظر انجمن روانشناسی
مقدمه
زمانی که قصد ورود به یک شغل یا حرفه را داریم، باید درباره اصول و قواعد آن حرفه اطلاع داشته باشیم. حوزه روانشناسی و روان‌درمانی نیز از این قاعده مستثنی نیست و باید گفت رعایت اصول اخلاقی در روانشناسی بسیار مهم و ضروری است. رعایت چارچوب‌های روانشناسی در این حرفه کمک می‌کند که روی اصول و قوانین درست حرکت کنید و آنچه را که برای حفظ حرمت و کرامت انسانی لازم است به کار ببرید.
رعایت اخلاق در زمینه روانشناسی به ویژه حوزه درمان و پژوهش، امری بسیار مهم و ضروری است. کار با بیماران و پژوهش‌های روانشناسی دایره‌ای وسیعی از مسائل اخلاقی و روانشناختی را مطرح می‌کند که باید به آن توجه داشته باشید.
انجمن روانشناسی آمریکا، اصولی را برای متخصصان روانشناسی ارائه کرده است تا در مواجهه با معضلات اخلاقی یا روانشناختی، از این اصول بهره ببرند. برخی از آنها، اصول یا ارزش‌هایی هستند که روانشناسان باید عمیقا آنها را رعایت کنند. در موارد دیگر، انجمن روانشناسان آمریکا، استانداردهایی را تعریف می‌کند که انتظارات قابل اجرا هستند.
درک اصولی اخلاقی APA
انجمن روانشناسی آمریکا، اصول اخلاقی و قوانینی را منتشر کرد که روانشناسان باید هنگام اتخاذ تصمیمات به این اصول و قوانین توجه کنند.
در سال 1948، رئیس انجمن روانشناسی آمریکا، نیکلاس هابز گفت، اصول اخلاقی APA باید کمک ملموسی به روانشناسان جهت اتخاذ تصمیمات روزانه باشد. به عبارت دیگر، اصول اخلاقی APA به منظور فراهم کردن مجموعه از قوانین مشترک طراحی شده است که به تضمین امنیت متقابل و منافع بیمار کمک کند.
پنج اصل اخلاقی انجمن روانشناسی آمریکا
مسائل اخلاقی همیشه روشن و واضح نیستند، اما APA اصولی را برای روانشناسان ارائه می‌کند تا به آنها در اتخاذ تصمیمات اخلاقی صحیح کمک کند.
پنج اصل اخلاقی APA به شرح زیر است:
- اصل A: فایده رسانی و عدم آسیب
- اصل B: وفاداری و مسئولیت‌پذیری
- اصل C: صداقت
- اصل D: عدالت
- اصل E: احترام به حقوق و کرامت افراد
شرح اصول اخلاقی APA
اصل A: فایده‌رسانی و عدم آسیب
اولین اصل اخلاقی که APA بیان می‌کند این است که روانشناسان باید حقوق و رفاه افرادی را که به طور حرفه‌ای با آنها کار می‌کنند رعایت کنند. این شامل مراجعینی است که آنها در کار بالینی ملاقات می‌کنند، حیواناتی که در تحقیق و آزمایش شرکت می‌کنند و همچنین هرکس دیگری که با آنها در تعامل حرفه‌ای درگیر باشند.
این اصل روانشناسان را تشویق می‌کند، پیش‌داوری‌ها، وابستگی‌ها و تعصباتی که ممکن است بر کارشان تاثیر بگذارد را از بین ببرند. همچنین این مسئله شامل اقدام مستقل در تحقیقات است و اجازه نمی‌دهد وابستگی یا حمایت مالی بر نتایج اثر بگذارد.
اصل B: وفاداری و مسئولیت‌پذیری
همچنین APA بیان می‌کند که روانشناسان وظیفه اخلاقی دارند تا اطمینان حاصل کنند که سایر همکاران نیز از معیارهای اخلاقی بالا پیروی می‌کنند. این اصل نشان می‌دهد که روانشناسان باید در فعالیت‌هایی مشارکت کنند که به بهبود و رعایت اصول اخلاقی و رفتاری همکارانشان کمک می‌کند.
خدمت به عنوان مربی یا مدرس، شرکت در نقد و بررسی همکاران و اشاره به نگرانی‌های اخلاقی یا رفتارهای نادرست نمونه‌هایی از چگونگی عملی شدن این اصل است. با این اصل روانشناسان تشویق می‌شوند که مقداری از وقت خود را برای پیشرفت جامعه اهدا کنند.
اصل C: صداقت
روانشناسان در پژوهش و عمل، هرگز نباید سعی در فریب دیگران داشته باشند. فریب در تحقیقات می‌تواند شامل به نوعی ساختن یا دستکاری نتایج برای رسیدن به نتایج مطلوب باشد. روانشناسان همچنین باید در عمل نیز در جهت شفافیت و صداقت تلاش کنند.
اصل D: عدالت
این اصل می‌گوید روانشناسان وظیفه دارند که عادلانه و بی‌طرف عمل کنند. همچنین این اصل می‌گویدکه عموم مردم حق دارند از پیشرفت‌های حوزه روانشناسی مطلع باشند. همچنین روانشناسان موظفند با عموم مردم یکسان رفتار کنند.
روانشناسان همچنین باید همیشه در حوزه تخصص خود کار کنند و همچنین از سطح شایستگی و محدودیت‌های خودشان آگاه باشند.
اصل E: احترام به حقوق و کرامت افراد
روانشناسان باید به عزت، حریم خصوصی و محرمانه بودن اطلاعات افرادی که با آنها حرفه‌ای کار می‌کنند احترام بگذارند. آنها همچنین باید تلاش کنند تا تعصبات خود را به حداقل برسانند و همچنین از موضوعات مربوط به تنوع و نگرانی‌های جمعیت‌های خاص آگاهی داشته باشند.
به عنوان مثال، ممکن است افراد نگرانی‌های خاصی داشته باشند که مربوط به سن، وضعیت اقتصادی و مالی، نژاد، جنسیت، مذهب، قومیت یا ناتوانی آنها است.
استانداردهای اخلاقی APA
در مجموعه اصول اخلاقی APA، 10 استاندارد اخلاقی ارائه شده که شامل قوانین رفتاری قابل اجرا برای روانشناسان در محیط بالینی و آکادمیک است. این استاندارها به منظور کمک به هدایت رفتار روانشناسان در طیف وسیعی از موقعیت‌ها نظیر آموزش، درمان، تبلیغات، حریم خصوصی، تحقیق و انتشار کاربرد دارند.
۱۰ استاندارد موجود در اصول اخلاقی APA به شرح زیر است:
- حل مسائل اخلاقی
- لیاقت و شایستگی
- روابط انسانی
- حریم خصوصی و محرمانگی
- تبلیغات و بیانیه‌های عمومی
- نگهداری سوابق و هزینه‌ها
- آموزش و تربیت
- تحقیق و نشر
- ارزیابی
- درمان
حل مسائل اخلاقی
این استاندارد توضیح می‌دهد که روانشناسان برای برخورد و برطرف کردن موقعیت‌های اخلاقی که ممکن است در کارشان رخ بدهد، چه اقداماتی باید انجام دهند. این راهکارها شامل مشاوره در مورد اقداماتی است که محققان زمانی که کارشان بد جلوه داده شده باید انجام دهند. همچنین به این که چه زمانی باید تخلفات اخلاقی را گزارش دهند، پرداخته است.
صلاحیت و شایستگی
این استاندارد توضیح می‌دهد که روانشناسان باید در حوزه تخصص خود فعالیت کنند. روانشناسان هنگام معالجه درمانجو یا کار با عموم باید به صراحت بگویند که چه کارهایی را بلدند و چه کارهایی را بلد نیستند.
استثنای این استاندارد
همچنین این استاندارد تصریح می‌کند که در شرایط اضطراری، روانشناسان حرفه‌ای ممکن است خدماتی را ارائه دهند حتی اگر خارج از محدوده فعالیت‌شان است تا از دسترسی درمانجو به خدمات مطمئن گردند.
روابط انسانی
روانشناسان غالباً با تیمی از دیگر متخصصان سلامت روان همکاری می‌کنند. این استاندارد از اصول اخلاقی برای راهنمایی روانشناسان هنگام تعامل با سایر متخصصان در این حوزه طراحی شده است. این استاندارد شامل دستورالعمل‌های مربوط به مقابله با آزار و اذیت جنسی، تبعیض، جلوگیری از آسیب در حین درمان و جلوگیری از روابط استثماری (مانند داشتن رابطه جنسی با یک دانش آموز یا زیرمجموعه خود) است.
حریم خصوصی و محرمانگی
این استاندارد وظیفه روانشناسان را در رابطه با حفظ محرمانه بودن اطلاعات بیماران بیان می‌کند. روانشناسان موظفند اقدامات محتاطانه‌ای را برای حفظ اطلاعات درمانجو انجام دهند.
با این حال،APA خاطر نشان می‌کند که محدودیت‌هایی برای محرمانه بودن وجود دارد. به عنوان مثال، روانشناسان برای مشورت با سایر متخصصان سلامت روان، باید اطلاعاتی را در مورد بیماران خود افشا کنند.
در مواردی که لازم است اطلاعات درمانجو فاش شود، روانشناسان باید تلاش کنند که نقض محرمانگی را به حداقل برسانند.
تبلیغات و سایر بیانیه‌های عمومی
روانشناسانی که خدمات خود را تبلیغ می‌کنند باید اطمینان حاصل کنند که آنها آموزش، تجربه و تخصص خود را به صورت دقیق بیان می‌کنند. آنها همچنین باید از تبلیغات گمراه‌کننده یا نادرست خودداری کنند.
این شامل نحوه نمایش روانشناسان هنگام ارائه تخصص یا نظر خود در مقاله‌ها، وبلاگ‌ها، کتاب‌ها یا برنامه‌های تلویزیونی نیز می‌شود.
روانشناسان هنگام حضور در کنفرانس‌ها یا برگزاری ورکشاپ‌ها باید مطمئن شوند که بروشورها و سایر اقلام تبلیغاتی مربوط به رویداد به طور دقیق آنچه را که این رویداد پوشش خواهد داد، به تصویر می‌کشند.
نگهداری سوابق و هزینه‌ها
نگهداری از سوابق دقیق درمانجو بخش مهمی از کار روانشناس است، فرقی نمی‌کند که فرد در کار تحقیق باشد و یا کار با بیماران. سوابق بیمار شامل یادداشت‌های موردی و سایر ارزیابی‌های تشخیصی است که در دوره درمانی استفاده می‌شود.
از نظر تحقیق، ثبت سوابق شامل جزئیات نحوه انجام مطالعات و روش‌های استفاده شده است. این کار به محققان دیگر کمک می‌کند تا تحقیق را بررسی کنند و اطمینان حاصل کنند که مطالعات می‌تواند دوباره تکرار شود.
آموزش و پرورش
این استاندارد به انتظارات از رفتار روانشناسان هنگام تدریس یا آموزش به دانشجویان می‌پردازد. این استاندارد بیان می‌کند هنگام طراحی دوره‌ها و برنامه‌ها برای آموزش سایر روانشناسان، باید از تحقیقات معتبر و مبتنی بر شواهد دقیق استفاده شود.
این استاندارد همچنین بیان می‌کند که اعضای هیئت علمی نمی‌توانند به دانشجویان خود خدمات روانشناسی ارائه دهند.
تحقیق و نشر
این استاندارد به ملاحظات اخلاقی در هنگام انجام تحقیقات و انتشار آنها می‌پردازد.
برای مثال، APA اظهار می‌کند که روانشناسان باید از موسسه‌ای که تحقیق را انجام می‌دهد، مجوز بگیرند، هدف مطالعه را به شرکت‌کنندگان در تحقیق توضیح دهند و شرکت‌کنندگان را در جریان خطرات احتمالی شرکت در تحقیق بگذارند.
ارزیابی
روانشناسان قبل از انجام ارزیابی‌ها باید از شرکت‌کنندگان رضایت آگاهانه کسب کنند. ارزیابی‌ها باید برای پشتیبانی از نظر حرفه ای روانشناس انجام شود، اما باید از محدودیت‌های این ابزارها نیز مطلع باشد.
آنها همچنین باید برای اطمینان از حریم شخصی کسانی که ارزیابی‌هایی را انجام داده اند، قدم بردارند.
درمان
این استاندارد به انتظارات حرفه‌ای در زمینه درمان می‌پردازد. مواردی که در این استاندارد مورد توجه قرار می‌گیرند شامل اهمیت کسب رضایت آگاهانه و توضیح روند درمان به مراجعان می‌باشد.
در این استاندارد حفظ محرمانگی و محدودیت‌های آن نیز مورد توجه قرار می‌گیرد، مانند مواردی که درمانجو برای خود یا دیگران خطر فوری ایجاد می‌کند.
همچنین به کاهش آسیب، جلوگیری از روابط جنسی با بیمار و ادامه مراقبت و درمان از دیگر مواردی است که توسط این استاندارد مورد توجه قرار می‌گیرد.
به عنوان مثال، اگر یک روانشناس بنا به دلایلی مجبور به توقف ارائه خدمات به بیمار شود، از روانشناسان انتظار می‌رود درمانجو را برای تغییر آماده کرده و در جهت یافتن خدمات جایگزین به او کمک کنند.
اگر یک روانشناس در اصول اخلاقی APA استانداردی را نقض کند، چه اتفاقی می‌افتد؟
پس از دریافت گزارشی از رفتار غیراخلاقی، ممکن است شکایات به هیئت‌های صدور مجوز حرفه‌ای کشوری ارجاع شود. انجمن‌های روانشناختی دولتی، گروه‌های حرفه‌ای، هیئت‌های صدور مجوز و سازمان‌های دولتی نیز ممکن است جریمه‌هایی علیه روانشناس اعمال کنند.
افرادی که تحت تاثیر تخلفات اخلاقی قرار گرفته‌اند، می‌توانند در دادگاه‌های مدنی درخواست خسارت مالی کنند.
فعالیت‌های غیرقانونی ممکن است در دادگاه‌های کیفری تحت پیگرد قانونی قرار گیرد. اگر این موضوع منجر به محکومیت مجرمانه شود، ممکن است اقدامات دیگری از جمله تعلیق یا اخراج از انجمن‌های روانشناختی کشوری و تعلیق یا از بین رفتن مجوز روانشناس را به همراه داشته باشد.
ملاحظات اخلاقی در روانشناسی
از آنجا که روانشناسان غالباً با موقعیت‌های بسیار حساس یا پرتنش سر‌و‌کار دارند، مسائل اخلاقی می‌توانند نقش بزرگی در زندگی حرفه‌ای آنها داشته باشند.
مهم‌ترین مسائل اخلاقی
رفاه درمانجو: با توجه به نقشی که روانشناسان دارند، غالباً با افرادی که به دلیل سن، ناتوانی، توانایی ذهنی و غیره آسیب‌پذیر هستند، کار می‌کنند. روانشناسان هنگام کار با این افراد باید همواره در جهت حفظ رفاه مراجع خود تلاش کنند.
رضایت آگاهانه: روانشناسان وظیفه ارائه طیف گسترده‌ای از خدمات را در نقش خود به عنوان درمانگرها، محققان، مربیان و مشاوران دارند. وقتی افراد از خدمات روانشناسی استفاده می‌کنند، حق دارند بدانند چه انتظاراتی باید داشته باشند. در درمان، رضایت آگاهانه شامل توضیح خدمات ارائه شده، خطرات احتمالی و حق بیمار برای ترک درمان است. هنگام انجام تحقیق، رضایت آگاهانه شامل اطلاع‌رسانی به شرکت کنندگان در مورد خطرات احتمالی شرکت در تحقیق است.
محرمانه بودن: درمان مستلزم فراهم کردن فضایی امن برای مراجعین است تا بتوانند بدون ترس از افشای اطلاعات با دیگران یا علنی شدن آن، در مورد موضوعات بسیار شخصی صحبت کنند. با این وجود، گاهی مواقع روانشناس ممکن است نیاز به اشتراک برخی جزئیات با سایر متخصصان و روانشناسان یا هنگام انتشار تحقیقات داشته باشد.
رهنمودهای اخلاقی مشخص می‌کند که چگونه و چه زمانی برخی از اطلاعات می‌توانند به اشتراک گذاشته شود و همچنین برخی از اقداماتی که روانشناسان برای محافظت از حریم خصوصی مراجع باید انجام دهند را مشخص می‌کند.
صلاحیت: آموزش، تحصیلات و تجربه روانشناسان نیز یک مسئله اخلاقی مهم است. روانشناسان باید مهارت و دانش لازم را داشته باشند تا بتواند خدمات مورد نیاز درمانجو را به درستی ارائه دهند. به عنوان مثال، اگر یک روانشناس در دوره معالجه نیاز به ارزیابی ویژه‌ای داشته باشد، باید درک خود را از تجویز و تفسیر آن تست خاص داشته و به مراجع ارائه دهد.
کلام پایانی
با اینکه اصول اخلاقی APA اصول و استانداردهای معتبر برای رفتار حرفه‌ای ارائه می‌دهد، روانشناسی از بحث‌های اخلاقی دور نیست. برای مثال، بحث‌ها در مورد مشارکت روانشناسان در شکنجه و استفاده از حیوانات در تحقیق روانشناسی همچنان از مسائل داغ اخلاقی هستند.
با این حال، روانشناسان معتبر معمولاً به اصول اخلاقی APA مراجعه می‌کنند تا در مسائل و تصمیمات اخلاقی و معنوی که به طور معمول در حرفه‌شان با آنها روبه‌رو می‌شوند، کمک بگیرند.